”جادو“ به معنی عام واژه، به مجموعه گسترده ای از آداب و کنش های زبانی اطلاق می شود که بخشی از جامعه با توسل به آن ها به طور مستقیم یا به واسطه عاملان می کوشند برای دغدغه های زندگی خود پاسخی بیابند. ارزش بررسی مجموعه آثار عامیانه ای که از دوره صفوی به زبان فارسی منتشر شده است، در این است که ما را با عوامل هراس و نگرانی های بخش وسیعی از جامعه ما آشنا می سازد. چاره جویی های غریب برای رویارویی با طیف وسیعی از موارد استیصال فردی و گروهی، از آفت و بیماری گرفته تا جنگ و صلح، بیانگر شیوه ای است که برای مقابله با دشواری ها در پیش گرفته می شود. مطالعاتی که از قرن نوزدهم تا امروز در فرانسه در این باره انجام گرفته است، نشان می دهد که ”سحر“، به عنوان زیر مجموعه ”جادو“، در گروه های روستایی غرب اروپا رواج داشته و دارد که عامل اساسی آن، فقر و فلاکت است. این پدیده ها را به شکل های مختلف در همه جوامع بشری می یابیم، اما شاید بتوان در چشم اندازی کلی چنین گفت که آداب و کنش ها در جایی بیشتر پرخاشگرانه و خشونت آمیزند (جادوی سیاه) و در جای دیگر، بیشتر به منزله تمهیداتی است برای حفاظت و حراست و مصونیت از بلایا (جادوی سفید).

انسانشناسی، علم مطالعه و شناخت علمی انسان است که به شناخت دانش فرهنگی، ارزشها، هویت، باورها، فرهنگ، زبان، پدیده های طبیعی، دگرگونیهای محیطی انسان در زندگی و غیره می پردازد. یکی از اهداف انسان شناسی، توصیف مسایل عینی و پدیده های مادی و غیرمادی است. انسان در ابتدا از زبان برای توصیف مسایل و پدیده ها استفاده کرده، سپس با عقل و تفکر برای مفاهیم ذهنی به توصیف آن پرداخت. آن چرا که انسان به صورت مشاهده سپس به تفسیر می پردازد از زبان بوده و آن را از نسلی به نسل دیگر چرخانده و می چرخانند. بنابراین توسعه فرهنگی و رابطه آن با زبان از قدیم بوده و هم چنان ادامه دارد. در تقسیم بندی این علم به یکی از شاخه های انسان شناسی فرهنگی می رسیم که زبان شناسی زیرشاخه این علم میباشد. لذا می توان گفت رابطه تنگاتنگ زبان و انسان شناسی، پیوند دو علمی است که با یکدیگر آمیخته و مکمل هم می باشند. هرچند وقتی از یک زبان صحبت می کنیم یعنی از یک فرهنگ صحبت می کنیم. پس زبان دریچه قلبی فرهنگ است، به گونه ای که فرهنگ از طریق یک نظام ارتباطی نمادین که آن را زبان می خوانند انتقال می یابد. به همین دلیل انسان شناسی برای شناخت فرهنگ، به شناخت فرایند درون فرهنگی، توده مردم، دانش عامه مردم همان فولکلورها، آداب و رسوم، باورهای یک قوم یا ملت ازطریق آن شناخت، برای یافتن به آنچه در سراسر زندگی خود به افسانهها، اسطوره ها روی آورده، تا به پاسخ پرسش ها درباره انسان بپردازد. این موضوع با مطالعه رابطه انسان شناسی و نگاه آن به زبان و فرهنگ عامه، قابل مطالعه و بررسی است که این نوشتار آن را دنبال کرده و به صورت توصیفی، تحلیل این رهیافت ها برای مطالعات انسان شناسی و سهم زبان در فرهنگ چقدر است، هدف اصلی مقاله بوده است.

1در گذشته جبر محیطی حاکم بر ذهن بشر بدوی به دید و شناخت تک ‏بُعدی او منجر می ‏شد؛ به این صورت که هر چه را می ‏دید، واقعیّت و جاندار می پنداشت و برای آنچه نمی‏ توانست بشناسد، افسانه‏ ای می آفرید و در خیالات خود پاسخ مجهولات را دنبال‏ می‏ کرد. این واکنش تک بُعدی و دید افقی نسبت به پدیده ‏ها در راهکارهای درمانی او نیز نمایان می شد؛ یعنی بخشی از درمان را با استفاده از داروهایی که‏ در طبیعت شناخته بود یا ابزاری که ابداع کرده بود، انجام می داد و بخشی دیگر از بیماری ها را که‏ نمی ‏توانست بشناسد به ماوراءالطّبیعه نسبت می داد و معمولاً به شیوه هایی غیرعادی از قبیل‏ سحر، جادو و اعمال و ابزار غیرمرتبط با بیماری متوسل می‏ شد که این روش ها گاهی به دلیل تأثیر روانی بر بیمار می‏ توانست سبب مداوای او نیز شود. در ابتدا، درمان های غیرمتعارف بیشتر کاربرد داشت، امّا رفته رفته با شکل ‏گیری علوم و گسترش دامنۀ شناخت آدمی، روش های درمان صورت علمی تری یافت و تنها بخش کوچکی از این درمان ها در فرهنگ عامّه باقی ماند.‏ با توجّه به این که این راهکار‏ها بخشی از فرهنگ عامّه هستند و حفظ این میراث ضروری‏ است، همچنین به ‏دلیل این که کرمان از حوزه‏ های زیستی بسیار کهن فلات ایران به ‏شمار می آید که در زمینۀ علم طب نیز عمری دراز و قدمتی طولانی دارد، در این پژوهش سعی شده است که برخی از‏ باور‏ها و روش ‏های درمانی مربوط به کرمان بررسی شود. اطلاعات و داده ‏های پژوهش به شیوۀ کتابخانه ‏ای و میدانی جمع ‏آوری شد. روش تحقیق نیز توصیفی ـ تحلیلی ‏است. یافته ‏های پژوهش نشان می ‏دهد که رویارویی مردم کرمان با بیماری‏ ها یا بر پایۀ دانش و آگاهی بوده، یا بر پایۀ باور و دریافت های روانی و درونی که در گونۀ اخیر با وجود نداشتن استناد علمی، گاه بر مبنای تلقین و تأثّر روانی، شیوۀ درمانی باوربنیاد مؤثر واقع می شده است.